انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از ماهها پیش از برگزاری، مورد توجه رسانه های جهان بود. اما در ایران هم مردم با جدیت انتخابات آمریکا را دنبال می کردند. چراکه تحریمهای شدیدی که توسط دولت دونالد ترامپ پس از خروج از برجام، علیه ایران اعمال شده بود، مشکلات اقتصادی فراوانی برای کشور ایجاد کرده بود و مردم، زیر سایه تحریم و کرونا، ماههای سختی را پشت سر گذاشته بودند. هرچند افراطیون در داخل و مخالفان جمهوری اسلامی در خارج از ایران، تمایل داشتند بار دیگر دونالد ترامپ انتخاب شود تا اهداف خود را دنبال کنند، اما میانه روها و اصلاح طلبان در ایران، تمایل به انتخاب جو بایدن داشتند؛ شاید به این دلیل که خوشبین بودند جو بایدن با پیروزی در انتخابات، به برجام بازگردد.
اگرچه ابتدا شانس ترامپ برای پیروزی بیشتر به نظر می رسید و میزان آرای نهایی او هم گویا بود، اما در نهایت جو بایدن در رقابتی سنگین پیروز انتخابات شد. انتخابات ریاستجمهوری آمریکا در ۳ نوامبر ۲۰۲۰ مصادف با ۱۳ آبان ۱۳۹۹ برگزار شد و بایدن با 306 رای الکترال در مقابل 232 رای الکترال ترامپ، رییس جمهوری آمریکا شد. بایدن 81 میلیون رای کسب کرد و ترامپ با 74 میلیون رای، رقابت انتخاباتی را به پایان رساند. تاکنون سابقه نداشت کاندیدایی با کسب آرایی به اندازه آرای ترامپ، رییس جمهور نشود و از این نظر، ترامپ، رکورد کسب رای را جابجا کرد.
از نکته های جالب انتخابات ریاست جمهوری آمریکا این بود که جو بایدن و دونالد ترامپ به ترتیب مسنترین افراد تاریخ آمریکا هستند که توسط یک حزب بزرگ برای ریاست جمهوری نامزد شدند] و بایدن به پیرترین رئیسجمهوری تاریخ آمریکا تبدیل شد. همچنین کاملا هریس به اولین زن، اولین آفریقایی-آمریکایی و اولین آسیایی-آمریکایی تبدیل شد که به معاونت ریاستجمهوری ایالات متحده رسید. این اولین انتخاباتی است که هر دو نامزد اصلی بیش از ۷۰ سال سن دارند. با پیروزی بایدن، برای اولین بار از سال ۱۹۹۲ یک رئیسجمهور بعد از تنها یک دوره ریاستجمهوری مجبور به ترک کاخ سفید شد. همچنین جو بایدن به چهارمین معاون رییس جمهور سابق تبدیل شد که پس از سال 1948 برنده انتخابات ریاست جمهوری می شود.
جو بایدن و ایران
جو بایدن در دولت باراک اوباما که توافق برجام بین ایران و کشورهای 1+5 در زمان دولت او تحقق یافت، معاون اوباما بود و همین امر، خوشبینی درباره نقش بایدن در تعامل با ایران و امید به بازگشت او به برجام را افزایش می داد. او بارها از ترامپ بابت خروج از برجام انتقاد کرده بود.
بایدن از جمله سیاستمداران امریکایی است که خواستار ازسرگیری روابط ایران و آمریکا بوده و با تغییر رژیم مخالف است. او پس از انتخابات ۱۳۸۸ ایران انتقاداتی را مطرح کرد، اما میگفت آمریکا به سیاست مذاکره ادامه میدهد. بایدن به عنوان معاون رئیسجمهور وقت آمریکا در زمان امضای برجام، از حامیان آن بود و بعد از خروج دونالد ترامپ از این توافق، او را سرزنش کرد. او در ادامه، سخنان ترامپ درباره «رسیدن به توافق بهتر» را توهم خواند و گفت برای رسیدن به برجام «چندین سال فشار تحریم، دیپلماسی دقیق و حمایت جامعه جهانی» صرف شدهاست.
او البته انتقاداتی را هم نسبت به جمهوری اسلامی داشته است. او از ترور شهید سلیمانی حمایت کرد و در ۲۴ شهریور ۱۳۹۹، بعد از اعدام نوید افکاری، در توئیتی نوشت که «اعدام ظالمانهٔ نوید افکاری یک مضحکه است، هیچ کشوری نباید معترضان مسالمت آمیز را دستگیر، شکنجه یا اعدام کند.» او اگرچه از سیاستهای ترامپ در قبال ایران و خروج او از برجام انتقاد کرده بود، اما در عین حال وعده داده بود در صورت پیروزی در انتخابات، جمهوری اسلامی را بخاطر نقض حقوق بشر مانند اعدام نوید افکاری و حبس زندانیان سیاسی مثل نسرین ستوده مجبور به پاسخگویی کند. اما آنچه بیشتر در افکار عمومی نقش بست، همراهی او با اوباما برای توافق هسته ای با ایران و وعده بازگشتش به برجام بود که نویددهنده لغو تحریمهای گسترده علیه ایران بود. تحریم هایی که معیشت و اقتصاد مردم را تحت تاثیر قرار داده بود.
اما بایدن پس از آغاز به کار به عنوان رییس جمهوری آمریکا، با وجود عمل به وعده های خود در قبال توافقنامه ها و پیمان های بین المللی که ترامپ از آن خارج شده بود، به برجام برنگشت. تحرکاتی در داخل ایران، از افزایش میزان غنی سازی گرفته تا طرح مجلس برای لغو تحریمها که در واقع تنها اسمش لغو تحریم بود، آمریکا را در بازگشت به برجام محتاط کرد. از زمان روی کار آمدن جو بایدن، مدام دو طرف، چه ایران و چه آمریکا، یکدیگر را به بازگشت به برجام و عقب نشینی از نقض تعهدات برجامی دعوت میکنند و هر کدام معتقد است طرف مقابل باید حسن نیت خود را نشان دهد. در این میان، استدلال ایران، منطقی تر است چراکه کشوری که از برجام خارج شدهف باید به آن بازگردد چرا که سایر طرفها، از برجام خارج نشده اند. اما امریکا، ایران را به نقض تعهدات برجامی متهم کرده و معتقد است ایران باید گام به گام، به تعهدات خود بازگردد. ایران هم این امر را منوط به بازگشت آمریکا به برجام کرده است. در این میان آنچه فراموش شده، یکی توان اجماع سازی بایدن است و دیگری، تاثیرات ناگوار تحریم.
بایدن بر خلاف ترامپ به دلیل روابط خوب با کشورهای اروپایی، توان اجماع سازی بر ضد جمهوری اسلامی را دارد و کشورهای اروپایی از او حمایت می کنند. این نکته ای است که نمی توان نادیده گرفت و به همین دلیل نباید روی کمک کشورهای غربی به ایران در برجام چندان حسابی باز کرد. از سوی دیگر تداوم تحریم، در شرایطی که بودجه سال آینده کل کشور، بر مبنای فروش بیش از دو میلیون بشکه نفت در روز بسته شده، تداوم تحریم، نه تنها دولت روحانی را تا زمان پایان دولتش، دچار مشکلات عدیده اقتصادی خواهد کرد، بلکه دولت پس از روحانی را نیز با میراثی ناگوار مواجه خواهد کرد. دولت روحانی همچنان امیدوار به مذاکره و رفع تحریم است و نوع نگرش این دولت به بودجهف همین امر را نشان می دهد. اما در بازی "کدام دولت اول شروع کند"، به نظر می رسد دولت روحانی نمی تواند چندان امیدی به بازگشت بایدن به برجام داشته باشد. دو ماه از آغاز به کار بایدن گذشت و از دست دادن این فرصت دو ماهه برای دولت روحانی، یعنی شانس مذاکره و توافق با آمریکا روز به روز کمتر می شود. طبیعتا دولت بایدن نیز تمایلی ندارد با دولتی مذاکره کند که تنها کمتر از پنج ماه دیگر بر سر کار خواهد بود. پس احتمالا به برجام باز نخواهد گشت و تحریم تا شش ماه دیگر پابرجا خواهد بود. آن هم در حالت خوشبینانه ای که دولتی مخالف با مذاکره با آمریکا در ایران روی کار نیاید!